Minnegudstenester i Rindal

Preike Allehelgensdag i Rindal kirke og Øvre Rindal kapell.

Preiketekst frå Salme 139:

Herre, du ransakar meg og du veit –
Du veit om eg sit eller står,
På lang avstand kjenner du mine tankar.
Om eg går eller ligg,
ser du det, du kjenner alle mine vegar.

Før eg har eit ord på tunga, Herre,
kjenner du det fullt ut. 

Bakfrå og framanfrå omgjev du meg,
Du har lagt di hand på meg.
Det er eit under eg ikkje skjønar,
det er så høgt at eg ikkje kan fatta det.

Kvar skulle eg gå frå din pust,
Kvar kunne eg rømma frå ditt andlet?
Stig eg opp til himmelen, er du der,
Legg eg meg i dødsriket, er du der òg.
Tek eg soloppgangens venger
og slår meg ned der havet endar,
då fører di hand meg jamvel der,
di høgre hand held meg fast.

Eg kan seia: «Lat mørkret løyna meg 
og lyset omkring meg bli natt.»
Men mørkret er ikkje mørkt for deg,
natta er lys som dagen, mørkret er som lyset.

For du har skapt mine nyrer,
Du har vove meg i mors liv.
Eg takkar deg for at eg er så underfullt laga.
Underfulle er dine verk, det veit eg godt. 

Knoklane mine var ikkje skjulte for deg
Då eg var laga i løynd og voven i djupet av jorda.

Auga dine såg meg då eg var eit foster.
Alle dagar er skrivne opp i di bok,
Dei fekk form før ein av dei var komen.

Dine tankar, Gud, er dyrebare for meg,
Summen av dei er ufatteleg!

Tel eg dei, er dei tallause som sand,
Blir eg ferdig, er eg enno hos deg.

Ransak meg, Gud, og kjenn mitt hjarte,
Prøv meg og kjenn mine tankar!

Sjå om eg følgjer avgudsveg,
Og lei meg på den evige vegen!

I vaksen alder har eg sett meg nødt til å sjå kritisk på nokre av songtekstane eg lærte som lita. Dei kunne altids fungere som oppdragelse med det dei gamle kalte for frykt og beven. Men det kunne bli i meste laget sjølv for meg.

Gud vil jeg skal være et solskinnsbarn er ein.

Ein annan er Kjære Gud, jeg har det godt. Nokon blant oss har nok utan helle prøvd å revidere bøna i denne songen til eit meir haldbart “Takk at du går aldri fra meg” – men det er vanskeleg.

For det er då vel korkje teologisk eller logisk haldbart at me skal be Gud om å ikkje gå ifrå oss. Kjære Gud, gå aldri fra meg var nok ei bøn mest for vaksne som også trudde dei kunne bruke Gud sjølv til å oppdra med – om så i ei gudsfrykt som ingen stad høyrer heime.

Om så mor gløymer barnet ho fødte. Om så far gløymer at han er far. Om så alt som vondt er har ramma oss så er ikkje mørkret mørkt for Gud, natta er lys som dagen, mørkret er som lyset.

Det fell lett for oss dødelege å protestere. Me må så gjerne oppnere og seia at så ikkje er tilfelle. Om Gud er så nær meg, kvifor kunne ikkje livet vore likar`? Kvifor kunne me ikkje sluppe å vera samla som me no er: Til ei minnegudsteneste.

Spørsmåla er enkle og betimelege nok. Så òg svara, - om me tek oss tid og set av litt vilje til å setja oss inn i kva livet med Gud går ut på.

For det fyrste må me gjerne ha klårt for oss at Gud er den fyrste og den siste – endå til eldre enn både lyset og havet. Me får ikkje til å sjå dit, korkje om me ser framover eller attende.

For det andre kan me høyre ordet frå Gud på ein slik måte at me ser oss sjølve midt i det Gud måtte ha av tilvære. Dette er rart, - eller beint ut sagt at det er så rart at det berre er til å tru sjølv om me aldri klarar å begripe det: Gud har skapt nyrene mine – dei òg. Og han har vove meg i mors liv.

Me må gjerne gjera som David i sin 139. Salme og gjera hans ord til våre:

Eg takkar deg for at eg er så underfullt laga.
Underfulle er dine verk, det veit eg godt.
Knoklane mine var ikkje skjulte for deg
då eg var laga i løynd og voven i djupet av jorda.
Auga dine såg meg då eg var eit foster.
alle dagar er skrivne opp i di bok,
dei fekk form før ein av dei var komen.

Så Gud har altså kjent til livet vårt og visst om dagane våre. Nokre av dei vart vonde, mens andre vart gode. Nokre vart tynga med sorg mens andre løfta oss frå bakken i pur glede og fornøyelse.

Me er ikkje gamle folka før me møter einkvan eller eitkvart som set grenser for oss. Grenselaus åtferd er ikkje godt for nokon – korkje når me er to år eller om me er nitti.

Den vondaste grensa som er sett for vårt liv, må vera livets begrensning og dødens grense. Dagane våre skal ha sin ende. Døden kan ramme oss brått – eller det blir så døden med sitt av kvile frå sjukdom og smerter kan gjera godt. Me veit så lite.

Men alt vårt av begrensningar til tross: Skulle me endå til gje oss til med å telle Guds tankar, desse som er tallause som sand – og skulle me endå til klare å bli ferdige med den jobben, så er me fortsatt hos Gud.

I dei tunge dagane, i dagane der sorga slit og smerten nesten ikkje er til å tåle, kan me kanskje sjå for oss korleis det skal bli å lette ved hjelp av soloppgangens vengjer – eller som det stod før: Morgenrødens vinger.

Her må lyset vera energikjelda til livet me flyt inn i. Det er mesta så me kan gle oss til å prøve og gjera som Olav H. Hauge beskriv i det som er kåra til landets likaste dikt: 

«Det er den draumen me ber på

at noko vedunderleg skal skje,

at det må skje

 –  at tidi skal opna seg,

at hjarta skal opna seg,

at dører skal opna seg,

at berget skal opna seg,

at kjeldor skal springa

 –  at draumen skal opna seg,

at me ei morgonstund skal glida inn på ein våg

me ikkje har visst um.»