Meir tull om tall frå Dale

Det er derimot visse oppgåver som set krav til kunnskap som ein normalt ikkje lærer før på utdanningsnivå utover grunnskulen. Statistikk og tolkning av større talmateriale er eit døme. Feiltolkning og misbruk bekrefter påstanden om at det finst løgn, grov løgn og statistikk. Riktig brukt og tolka kan statistikk og samanstilling av talmengder gi god retning for vegen vidare.

Som statsråd har Dale gong på gong synt manglande evne til god tolkning av talmengder. No sist i ein NTB-artikkel trykt i fleire aviser. Han brukar sauenæringa som døme og syner til at på tross av auke i tilskota til sauebøndene har inntektene gått ned. Det syner at vi må redusere tilskota, hevdar Dale. Det blir ein enkel konklusjon på ei komplisert utvikling som har gått i fleire år og er påverka av fleire ting. Det er logisk at sterk stimulans til auka volum gir auka volum, og at volumauke utover etterspurnaden gir redusert pris. Logikk er kanskje heller ikkje tema på grunnskulen?

Ei vesentleg endring i landbrukspolitikken kom i jordbruksoppgjeret i 2014 då Dales forgjengar Sylvi Listhaug gjekk så hardt ut at det vart brot i forhandlingane. Såpass dårleg var statens tilbod til bøndene at regjeringspartia og støttepartia V og Krf i fellesskap endra på tilbodet og vedtok eit jordbruksoppgjer som på tross av store justeringar på Listhaugs tilbod likevel vart eit paradigmeskifte. Tilskot vart flata ut, meir vart retta inn mot volumdrivande tilskot. Kvoteavgrensningar og konsesjonsgrenser vart heva. Kort sagt vart politikken at det skulle løne seg å drive stort, og lønsemda i å drive små gardar gjekk ned. Men stimulansen vart for sterk. Det var trong både for inntektsauke og for meir sauekjøt, men ein gjekk for langt i rein volumstimulans.

I ettertid ser fleire i både V og Krf at dei gjekk vel langt den gongen. I alle fall er det klart at dei endringane som vart gjort då saman med regjeringas nye avtalar med EU om auka importkvotar har bidrege til at vi i dag har overproduksjon for fårekjøt, svinekjøt, egg, mjølk og kylling.

Sauebøndene tente godt på å auke sin produksjon dei første to åra etter 2014, men bøndene er dyktige til å tilpasse seg endra ramevilkår og når dei fleste auka litt på dyretalet og fora lamma sterkare og nokre bygde nye store fjøs og auka produksjonen mykje, ja så vart det overproduksjon og korkje næringa sjøl eller myndigheitene reagerte raskt nok på dette. Prisane gjekk raskt og mykje ned og dei som har auka produksjonen og tilpassa seg tapar meir på låg pris enn dei har tent på auka tilskot. Dei som har investert og sett seg i gjeld i tillit til at dei styrande i næringa og i politikken har kontroll og oversikt blir no skvisa hardast.

Er dette ein villa politikk Dale? Er målet for landbrukspolitikken å stimulere bøndene til å ta fart og springe utfor stupet? Skal auka stimulans til volumeffektivitet få lov til å bli den rette vegen framover eller skal den norske landbruksmodellen få ein renessanse også i Frp? Når skal Dale ta innover seg sine eigne og forgjengarens feilsteg og innsjå at Stortingets mål om landbruk over heile landet, auka produksjon på norske ressursar og inntektsutvikling minst på linje med andre grupper ikkje blir nådd med den politikken han vil føre.

I Møre og Romsdal er det no berre 759 mjølkebruk. I 2001 var det nøyaktig 2000 mjølkebruk. Det er 14 av fylkets kommunar som har færre enn 10 mjølkebruk att. I 7 av kommunane har gjennomsnittsfjøset fortsatt under 20 kyr. Veksten i storfekjøtproduksjonen skjer i dei sentrale flatbygdsdistrikta og ikkje i dei reine grasområda med små fjøs og jordlappar langs fjordane på vestlandet. Jordbruket i fylket er ikkje tilpassa politikken Dale vil ha, og kan heller ikkje bli det. Han hevdar at han tek vare på distriktsjordbruket ved at han ikkje har redusert distriktstilskota. Det er ikkje nok. Ein må også forsterke satsinga på fortsatt drift på brukstorleikar under gjennomsnittet. Desse driv areal som dei store ikkje vil eller kan drive fordi dei er tungvinte eller ligg langt unna. Ein inntektsbase, både for store og små bruk må liggje i arbeidet med stell av kulturlandskapet og fortsett satsing på god dyrevelferd, mattryggleik og ikkje minst beredskapstankegang som legg opp til at mest mogleg av vår begrensa jordressurs skal haldast i hevd.

Vi må ikkje drive ein politikk som byggjer opp dei satsingsvillige for deretter å rive dei ned med overproduksjon og prisfall etter investering.

Oddvar Mikkelsen, Fylkesleiar Møre og Romsdal Bondelag